Σήμερα 14 Μαΐου 2022, η Αλεξανδρούπολη γιορτάζει τα 102 χρόνια από την απελευθέρωση και την ενσωμάτωσή της στον Εθνικό Κορμό.
Η πόλη μας γιορτάζει… Η μνήμη καλεί να ανατρέξουμε στην Αλεξανδρούπολη του χθες…
Η 14η Μαΐου του 1920 μας υπενθυμίζει με τον καλύτερο τρόπο το απαράβατο δικαίωμα των λαών να δημιουργούν ελεύθερα την ιστορία τους και να επιλέγουν τον χαρακτήρα του πολιτισμού τους. Μας υπενθυμίζει ακόμη, το απαράβατο δικαίωμά τους στην ειρήνη και στα αγαθά της.
Στον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο (1912-1913) η Δυτική Θράκη, που ήταν υπό την κυριαρχία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, καταλήφθηκε από τον Βουλγαρικό στρατό. Στον Β΄ Βαλκανικό Πόλεμο (1913) ο Ελληνικός στρατός έφτασε ως την Αλεξανδρούπολη, διώχνοντας τους Βούλγαρους. Ωστόσο, με τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου (1913) η Θράκη επιδικάστηκε στους Βούλγαρους.
Μετά το τέλος του Α' Παγκόσμιου Πολέμου (1914-1918) η Δυτική Θράκη, μήλον της έριδος μεταξύ Ελλάδας και Βουλγαρίας, απασχόλησε τη Διάσκεψη Ειρήνης στο Παρίσι, που ακολούθησε τη λήξη του πολέμου. Η Ελλάδα συγκαταλεγόταν μεταξύ των νικηφόρων συμμαχικών δυνάμεων, ενώ η Βουλγαρία ανήκε στο στρατόπεδο των ηττημένων του πολέμου. Στις 17 Σεπτεμβρίου 1919, το Ανώτατο Συμβούλιο των Συμμάχων (Αγγλία, Γαλλία, Ιταλία, ΗΠΑ) επέβαλε την εκκένωση της Δυτικής Θράκης από τους Βούλγαρους.
Εν αναμονή της τελικής επίλυσης του Δυτικοθρακικού ζητήματος, η Αντάντ στις 20 Οκτωβρίου 1919 εγκαθίδρυσε στην περιοχή Διασυμμαχική Διοίκηση.
Στις 27 Νοεμβρίου 1919 υπογράφηκε η Συνθήκη του Νεϊγύ μεταξύ των νικητριών συμμαχικών δυνάμεων και της Βουλγαρίας, σύμφωνα με την οποία, η Βουλγαρία υποχρεώθηκε μεταξύ άλλων, στην παραίτησή της από όλα τα κυριαρχικά της δικαιώματα επί της Δυτικής Θράκης και με την υποχρέωση να αναγνωρίσει εκ των προτέρων τις μεταγενέστερες αποφάσεις.
Το Δεδέαγατς (Αλεξανδρούπολη) θα κυβερνηθεί προσωρινά από Διασυμμαχική Διοίκηση (με επικεφαλής τους Γάλλους). Καινούργιοι στρατοί κατοχής. «Πολύπαθος τόπος, σταυροδρόμι στρατιωτών, παλαίστρα αντρειωμένων και ασίγαστος η κατοχή του από τους Βορεινούς που ζητούν διέξοδο στην Άσπρη θάλασσα» σχολιάζει η συγγραφέας Σοφία Κλήμη.
Κυβερνητικός αντιπρόσωπος της Ελλάδας στη Διασυμμαχική Διοίκηση είναι ο Χαρίσιος Βαμβακάς, έμπιστος συνεργάτης του Ελευθέριου Βενιζέλου. Κατορθώνει σε ελάχιστο χρονικό διάστημα να ανυψώσει το ελληνικό γόητρο και να ενσωματώσει την περιοχή στον ελληνικό διοικητικό οργανισμό, πριν ακόμα επιδικαστεί στην Ελλάδα.
Κάποτε όμως θα 'ρθει η 14η Μαΐου 1920. Η απελευθέρωση!
Η 9η Μεραρχία Σερρών, η οποία βρισκόταν στην κοιλάδα του Νέστου, με Διοικητή τον Επαμεινώνδα Ζυμβρακάκη, θα καταλάβει τις διαβάσεις προς τη Βουλγαρία και θα συγκεντρωθεί στη Γκιουμουλτζίνα (Κομοτηνή).
Μια νηοπομπή, από είκοσι δύο φορτηγά πλοία, αποβιβάζει τη Μεραρχία Ξάνθης, με Διοικητή τον Στρατηγό Κωνσταντίνο Μαζαράκη-Αινιάν, στο Δεδέαγατς. Γίνεται η υποστολή της γαλλικής σημαίας και η έπαρση της ελληνικής. Ο αστυνομικός διευθυντής Κ. Δανιήλ παραδίδει την πόλη.
Άνθρωποι αγκαλιασμένοι παρελαύνουν μπροστά από τα σπίτια. Και θα παρελαύνουν εσαεί στις 14 Μαΐου. Οι καμπάνες καταδέχονται να τραγουδήσουν παρέα με τις σφυρίχτρες των φουγάρων των πλοίων, ο Φάρος ξέχασε τους ναυτικούς κι έστρεψε το βλέμμα του στο στεριανό πανηγύρι…
Η πόλη αποκτά το πρώτο της ελληνικό όνομα, Νεάπολη. Δεν θα προλάβει όμως να ακούσει σε αυτό, επειδή οι τοπικές αρχές αποφασίζουν να την ξαναβαφτίσουν.
Την ονόμασαν Αλεξανδρούπολη προς τιμήν του βασιλιά Αλέξανδρου, ο οποίος πηγαίνοντας στην Αδριανούπολη, πέρασε από την πόλη στις 8 Ιουλίου 1920.
Στις 10 Αυγούστου 1920 υπογράφηκε η Συνθήκη των Σεβρών, σύμφωνα με την οποία και μεταξύ άλλων, στην Ελλάδα παραχωρούνταν η Θράκη από την οποία η Βουλγαρία παραιτούνταν οριστικά από κάθε δικαίωμά της σε αυτή, καθώς και τα νησιά Ίμβρος και Τένεδος.
Μετά την εκδίωξη από την Μικρά Ασία του Ελληνικού στρατού από τον Τουρκικό, στις 24 Ιουλίου 1923 με την Συνθήκη της Λωζάνης έγινε αναπροσαρμογή της συνθήκης των Σεβρών, όπου τέθηκαν και επικυρώθηκαν τα σύγχρονα όρια μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας και η Δυτική Θράκη παραχωρήθηκε οριστικά στην Ελλάδα, αλλά η Ανατολική Θράκη και τα νησιά Ίμβρος και Τένεδος παραχωρήθηκαν στην Τουρκία.
