Την ώρα που βουλευτής της Θράκης από τη μουσουλμανική μειονότητα κάνει λόγο στη Βουλή για απαξίωση της μειονοτικής εκπαίδευσης στη Θράκη, η Μαριγούλα Κοσμίδου, Αναπληρώτρια Διευθύντρια Πρωτοβάθμιας & Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, παρουσιάζει τις πέντε αλήθειες αναφορικά με αυτή.
Ο Οζγκιούρ Φερχάτ, Βουλευτής Ροδόπης της Νέας Αριστεράς, αναφερόμενος από βήματος Βουλής στο θέμα, έκανε λόγο για διαχρονικά προβλήματα στην εκπαίδευση της μουσουλμανικής μειονότητας στη Θράκη, η οποία όπως είπε χαρακτηριστικά, βρίσκεται σε πλήρη απαξίωση και εγκατάλειψη. Όπως είπε, τα μειονοτικά σχολεία, λειτουργούν χωρίς υλικοτεχνικά μέσα, με μικρό αριθμό εκπαιδευτικού προσωπικού, ενώ έθεσε και μια σειρά άλλων ζητημάτων.
Απαντήσεις για τα παραπάνω, δίνει με σχετικό άρθρο της η Αναπληρώτρια Διευθύντρια Πρωτοβάθμιας & Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης:
Αλήθεια πρώτη
Στη Θράκη λειτουργούν 311 δημόσια δημοτικά σχολεία, όπου φοιτούν 15.250 μαθητές (από 16.455 το 2020) ανεξαρτήτως θρησκεύματος. Ταυτόχρονα, με βάση τη συνθήκη της Λωζάννης και τα σχετικά μορφωτικά πρωτόκολλα, λειτουργούν 90 μειονοτικά δημοτικά σχολεία (47 στη Ροδόπη, 34 στην Ξάνθη και 9 στον Έβρο), όπου φοιτούν 3.255 μαθητές (από 4.542 το 2020).
Αλήθεια δεύτερη
Όπως και στην υπόλοιπη επικράτεια, ο πληθυσμός της περιοχής μειώνεται. Αντίστοιχα, μειώνονται οι μαθητές. Όλοι γνωρίζουν ότι χωρίς μαθητές δεν μπορεί να υπάρξει σχολείο. Κάτω, λοιπόν, από έναν κρίσιμο αριθμό μαθητών, τα σχολεία συγχωνεύονται ώστε να υπάρχει ο ελάχιστος απαιτούμενος αριθμός μαθητών για να μπορεί το σχολείο να τους προσφέρει όλα όσα πρέπει. Εξαίρεση στον γενικό κανόνα υπάρχει όταν η γεωγραφία δεν αφήνει καμία επιλογή (π.χ. νησιά ή ιδιαίτερα απομονωμένοι ορεινοί οικισμοί). Η διαδικασία αυτή είναι συνηθισμένη και γνωστή σε όλους ήδη από τη δεκαετία του 1980. Και πάντα, σε όλη την Ελλάδα, η συγχώνευση σχολείων συνοδεύεται από φυσιολογικές αντιδράσεις διότι ποτέ και για κανέναν δεν είναι ευχάριστο ένα σχολείο να αναστέλλει την λειτουργία του και να συγχωνεύεται με ένα άλλο, καθώς προκαλεί πρακτικά προβλήματα σε γονείς και εκπαιδευτικούς ενώ πολλές φορές θεωρείται η συμβολική παραδοχή ότι ένα χωριό δεν έχει αρκετό πληθυσμό. Δεν φταίει όμως η Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης που ένα χωριό δεν έχει αρκετά παιδιά. Όπως και στην υπόλοιπη Ελλάδα, οι αντιδράσεις για τη συγχώνευση σχολείων κρατούν έναν χρόνο, όσο δηλαδή χρειάζεται για να δουν οι γονείς ότι τελικά η συγχώνευση λειτουργεί θετικά για τα παιδιά τους.
Αλήθεια τρίτη
Η μειονοτική εκπαίδευση απολαμβάνει πολλά προνόμια. Παραδείγματος χάριν το όριο για την αναστολή λειτουργίας των δημοσίων σχολείων είναι 15 μαθητές (με έναν εκπαιδευτικό ανά τμήμα) ενώ για τα μειονοτικά σχολεία είναι 9 μαθητές (με δύο εκπαιδευτικούς ανά τμήμα). Τα μειονοτικά σχολεία όχι μόνο λειτουργούν με διπλάσιο αριθμό εκπαιδευτικών απ’ ότι τα δημόσια σχολεία αλλά ενισχύονται ακόμα περισσότερο με εκπαιδευτικό προσωπικό. Έτσι, πολλά μειονοτικά σχολεία όχι μόνο λειτουργούν ενώ θα έπρεπε να έχει ανασταλεί η λειτουργία τους αλλά λειτουργούν με περισσότερες τάξεις απ’ ότι θα έπρεπε εάν ακολουθούνταν όσα ισχύουν στα δημόσια σχολεία. Έτσι π.χ. το μειονοτικό σχολείο Λυκείου (43 μαθητές), η α’ δημοτικού λειτουργεί ως ανεξάρτητο τμήμα με μόλις 2 μαθητές (ενώ αν ήταν δημόσιο θα είχε συγχωνευθεί με τη β’ δημοτικού). Στο δε μειονοτικό σχολείο Χρύσας (44 μαθητές), α’ και β’ δημοτικού λειτουργούν ως ανεξάρτητα τμήματα με μόλις 4 και 5 μαθητές αντίστοιχα (ενώ αν ήταν δημόσιο θα είχαν συγχωνευθεί).
Αλήθεια τέταρτη
Λόγω ακριβώς της προνομιακής μεταχείρισης των μειονοτικών σχολείων το 2023 ανεστάλη η λειτουργία 19 δημοσίων σχολείων αλλά μόλις 9 μειονοτικών. Εάν υπήρχε ίση μεταχείριση μεταξύ δημοσίων και μειονοτικών σχολείων, θα έπρεπε να είχε ανασταλεί η λειτουργία 38 μειονοτικών σχολείων και όχι μόνο 9. Αποκαλυπτική είναι και η αναλογία δημοσίων και μειονοτικών σχολείων στην περιοχή. Στην Ξάνθη, υπάρχουν 33 δημόσια δημοτικά με 5.185 μαθητές (μ.ο. 157 μαθητές ανά σχολείο) και 34 μειονοτικά με 1.388 μαθητές (μ.ο. 41 μαθητές ανά σχολείο). Στη Ροδόπη, υπάρχουν 25 δημόσια δημοτικά με 3.268 μαθητές (μ.ο. 131 μαθητές ανά σχολείο) και 47 μειονοτικά με 1.603 μαθητές (μ.ο. 34 μαθητές ανά σχολείο). Στον δε Έβρο, υπάρχουν 49 δημόσια δημοτικά με 6.172 μαθητές (μ.ο. 126 μαθητές ανά σχολείο) και 9 μειονοτικά με 264 μαθητές (μ.ο. 29 μαθητές ανά σχολείο). Το 70% των μειονοτικών σχολείων στη Θράκη είναι ολιγοθέσια (Ξάνθη 62%, Ροδόπη 75%, Έβρος 78%). Αντιθέτως, μόλις 7% των δημοσίων είναι ολιγοθέσια.
Αλήθεια πέμπτη
Η ελληνική Πολιτεία έχει αναλάβει εξ ολοκλήρου το κόστος της μεταφοράς των μαθητών, καθώς και τα λειτουργικά έξοδα των μειονοτικών σχολείων (συμπεριλαμβανομένης της καθαριότητας). Την κρατική αυτή χρηματοδότηση διαχειρίζεται όμως η εκάστοτε σχολική εφορεία, τα μέλη της οποίας προέρχονται (και εκλέγονται) από τους ίδιους τους γονείς των μαθητών. Τούτο έχει σαφές αντίκρισμα και στον εξοπλισμό των μειονοτικών σχολείων, ο οποίος συχνά υπερέχει έναντι των δημοσίων: π.χ. το (10/θέσιο) 1ο μειονοτικό δημοτικό Κομοτηνής διαθέτει 12 διαδραστικούς πίνακες, ενώ το (12/θέσιο) 4ο δημόσιο δημοτικό Κομοτηνής απέκτησε πρόσφατα τον πρώτο του διαδραστικό πίνακα.
Ως αποτέλεσμα, με μέσο όρο 35 μαθητές ανά μειονοτικό σχολείο σε όλη τη Θράκη (ενώ στα δημόσια σχολεία ο μέσος όρος είναι 147 μαθητές ανά σχολείο), η μειονοτική εκπαίδευση υπερχρηματοδοτείται επί δεκαετίες. Επί παραδείγματι, η συνολική δαπάνη για τα μειονοτικά σχολεία του σχολ. έτους 2021-22 κυμάνθηκε στα 3.800 ευρώ ανά μαθητή, τη στιγμή που για τα δημόσια δημοτικά της Θράκης κυμάνθηκε στα 3.200 ευρώ ανά μαθητή. Σε όλα αυτά, θα πρέπει να συνυπολογιστούν και τα δεκάδες εκατομμύρια ευρώ του προγράμματος Φραγκουδάκη-Δραγώνα («Εκπαίδευση των παιδιών της μουσουλμανικής μειονότητας στη Θράκη»).
Η Ελλάδα όχι απλώς εφαρμόζει με πλήρη σεβασμό τη Συνθήκη της Λωζάννης και τα μορφωτικά πρωτόκολλα, αλλά έχει διαμορφώσει -και σωστά- ένα εντυπωσιακά προνομιακό πλαίσιο στήριξης της μειονοτικής εκπαίδευσης. Επί παραδείγματι, η κάλυψη της μισθοδοσίας του εκπαιδευτικού προσωπικού των μειονοτικών δημοτικών σχολείων δεν αποτελεί υποχρέωση της Ελλάδας. Ωστόσο, η ελληνική Πολιτεία αποφάσισε μόνη της να μισθοδοτήσει το εκπαιδευτικό προσωπικό των μειονοτικών δημοτικών σχολείων ώστε οι γονείς να απαλλαχθούν από το οικονομικό βάρος, το οποίο θα λειτουργούσε ως αντικίνητρο για την φοίτηση των παιδιών τους στα μειονοτικά σχολεία, σε σχέση με τα δημόσια σχολεία.
Είναι απολύτως θεμιτό να μην υπάρχει γενική συμφωνία για τις μελλοντικές εκπαιδευτικές πολιτικές σε μια δημοκρατική κοινωνία. Όμως, η συζήτηση οφείλει να εδράζεται σε πραγματικά στοιχεία.. Η επίμονη άρνηση ορισμένων προκαλεί δίκαιη απορία για τα πραγματικά κίνητρα της στάσης τους. Αλλά, για εμάς, τους εκπαιδευτικούς, το μόνο που έχει σημασία είναι τα παιδιά και το μέλλον τους. Γι’ αυτό, οφείλουμε, είτε βρίσκονται στο δημόσιο σχολείο, είτε στο μειονοτικό, να τους προσφέρουμε το καλύτερο δυνατό περιβάλλον για να αναπτύξουν τις δεξιότητες και τις ικανότητές τους. Και αυτό, πάντοτε με σεβασμό στην ταυτότητά τους και πίστη στην πατρίδα μας η οποία εξασφαλίζει σε όλους τους πολίτες της ένα μέλλον δημοκρατίας και ευημερίας στην ενωμένη Ευρώπη.
Azınlık eğitimi ile ilgili beş gerçek
Birinci gerçek
Trakya’da 311 devlet ilkokulu faaliyettedir ve halihazırda bunlarda, din ayrımı yapılmaksızın, (2020 yılında bu okullarda öğrenim gören 16.455 öğrenciden)15.250 öğrenci öğrenim görmektedir. Aynı zamanda Lozan antlaşması ve ilgili eğitim protokollerinin hükümleri çerçevesinde Trakya’nın Rodopi bölgesinde 47, Ksanthi bölgesinde 34 ve Evros bölgesinde 9 olmak üzere toplam 90 azınlık ilkokulu faaliyettedir ve bunlarda (2020 yılında bu okullarda öğrenim gören 4.542 öğrenciden) 3.255 öğrenci öğrenim görmektedir.
İkinci gerçek
Ülkenin diğer kesimlerinde olduğu gibi, bölgemizin nüfusu azalmaktadır. Buna bağlı olarak öğrenci sayısı da azalmaktadır. Bilindiği üzere öğrenci olmadan, okul da olamaz. Dolayısıyla, kritik sayılan bir öğrenci sayısının altında olan okullar, gereken minimum öğrenci sayısına sahip olabilmek için birleştirilmektedir. Çünkü sadece bu şekilde okullar öğrencilerinin tüm ihtiyaçlarını karşılayabilmektedir. Sadece ve sadece coğrafyanın başka seçenek bırakmadığı durumlarda (örneğin adalarda veya izole dağ yerleşimlerinde) genel kuralın bir istisnası geçerli olabilir. Bu süreç 1980’lerden bu yana bilinen bir süreçtir ve uygulandığı bölgelerde normal tepkilere neden olabilir. Çünkü bir okulun faaliyetine ara verilmesi ve başka bir okulla birleştirilmesi ebeveynler ve öğretmenler için pratik sorunlara neden olacağı için hiç kimse için hoş bir durum değildir. Bazen bu durum küçük bir köyün artık yeterli nüfusa sahip olmadığının sembolik bir kabulü olarak sayılmış olabilır. Her nasılsa bir köyün yeterli sayıda çocuğunun olmaması İlköğretim Müdürlüğü’nün hatası değildir. Yunanistan’ın diğer bölgelerinde olduğu gibi, okulların birleştirilmesine yönelik tepkiler bir yıl yani ebeveynler bu uygulamanın sonuçta çocukları için olumlu bir durum olduğunu görene kadar sürüyor.
Üçüncü gerçek
Azınlık eğitimi birçok ayrıcalığa sahiptir. Örneğin, devlet okulları için okul faaliyetlerinin askıya alınma sınırı (derslik başına bir öğretmen ile) 15 öğrencidir, azınlık okulları için ise sınır (derslik başına iki öğretmen ile) 9 öğrencidir. Azınlık okulları yalnızca devlet okullarına göre iki kat daha fazla öğretmenle çalışmakla kalmıyor, aynı zamanda daha fazla öğretim kadrosu ile daha da güçlendiriliyor. Böylece, birçok azınlık okulunun faaliyetlerine ara verilmesi gerekirken bu okullar hala faaliyettedir. Aynı zamanda azınlık okullarını öğrenci azlığıyla karşı karşıya gelen devlet okulları ile karşılaştırırsak eğer, azınlık okullarının daha fazla sınıf ile faaliyet gösterdiğini açıkça görüyoruz. Örneğin (43 öğrencili) Likion Azınlık İlkokulunda birinci sınıf sadece iki öğrenciyle faaliyet göstermektedir (eğer devlet okulu olsaydı birinci sınıf ikinci sınıfla birleştirilmeliydi). Chrysa’daki (44 öğrencili) Azınlık İlkokulunda ise birinci sınıf 4 öğrenciyle ve ikinci sınıf 5 öğrenciyle ayrı olarak faaliyet göstermektedir (yine devlet okulu olsaydı sınıflar birleştirilmeliydi).
Dördüncü gerçek
Azınlık okullarına ayrıcalıklı muamele yapılması nedeniyle, 2023 yılında 19 devlet okulunun faaliyetleri askıya alınırken, aynı zamanda yalnızca 9 azınlık okulunun faaliyetleri askıya alındı. Devlet okulları ile azınlık okulları arasında eşit muamele olsaydı sadece 9 değil, 38 azınlık okulunun faaliyetleri askıya alınmalıydı. Bölgedeki devlet ile azınlık okullarının oranı da bu bakımdan aydınlatıcıdır. Ksanthi bölgesinde 5.185 öğrencili (okul başına ortalama öğrenci sayısı 157 olan) 33 devlet ilkokulu ve 1.388 öğrencili (okul başına ortalama öğrenci sayısı 41 olan) 34 azınlık ilkokulu bulunmaktadır. Rodopi bölgesinde de 3.268 öğrencili (okul başına ortalama öğrenci sayısı 131 olan) 25 devlet ilkokulu ve 1.603 öğrencili (okul başına ortalama öğrenci sayısı 34 olan) 47 azınlık ilkokulu bulunmaktadır. Evros bölgesinde ise 6.172 öğrencili (okul başına ortalama öğrenci sayısı 126 olan) 49 devlet ilkokulu ve 264 öğrencili (okul başına öğrenci sayısı 29 olan) 9 azınlık ilkokulu bulunmaktadır. Trakya’daki azınlık okullarının %70’i (“ολιγοθέσιο” dediğimiz) küçük azınlık okuludur. (Daha spesifik olarak Ksanthi bölgesindeki azınlık okullarının %62’si, Rodopi bölgesindeki azınlık okullarının %75’i ve Evros bölgesindeki azınlık okullarının 78’i küçük azınlık okuludur). Diğer taraftan, devlet okullarının sadece %7’si küçük devlet okuludur.
Beşinci gerçek
Yunan Devleti öğrencilerin taşıma masraflarını ve azınlık okullarının işletme masraflarını (temizlik dahil olmak üzere) tamamen üstlenmektedir. Ancak, bu finansman üyeleri ebeveynler tarafından gelen (ve seçilen) ilgili encümen heyetleri tarafından idare edilmektedir. Bu durumun azınlık okullarının donanımı üzerinde de açık bir etkisi vardır ve sonuçta, bazı azınlık okullarını donanımı açısından devlet okullarından daha üstün kılmaktadır. Örneğin Komotini’nin (10 sınıflık) 1. Azınlık ilkokulunda 12 interaktif akıllı tahta bulunurken, aynı şehrin (12 sınıflık) 4. Devlet ilkokulu ilk interaktif akıllı tahtasını daha yeni aldı.
Sonuç olarak, azınlık okullarında okul başına ortalama öğrenci sayısı 35 öğrenciye düştüğü göz önüne alındığında (devlet okullarında ise okul başına ortalama öğrenci sayısı 147’dir), Trakya’daki azınlık eğitimi için on yıllardır gereğinden fazla fon sağlandığı açıkça görülmektedir. Örneğin 2021-2022 eğitim öğretim yılında azınlık okullarının toplam harcaması öğrenci başına 3.800 euro iken Trakya’daki devlet ilkokullarının toplam harcaması öğrenci başına 3.200 euro oldu. Bütün bunların içine Frangoudaki-Dragona olarak bilinen “Trakya’daki Müslüman azınlığın çocuklarının eğitimi” programının on milyonlarca euroluk kısmı da dahil edilmelidir.
Yunanistan, Lozan Antlaşması’na ve eğitim protokollerine tam saygıyla uymakla kalmadı da, aynı zamanda azınlık eğitimi için azınlığın hakettiği etkileyici derecede ayrıcalıklı bir destek çerçevesi oluşturmuş. Örneğin azınlık ilkokullarında görev yapan öğretim elemanlarının maaşlarının ödenmesi aslında Yunanistan’ın bir yükümlülüğü değildir. Buna rağmen Yunan Devleti, azınlık ilkokullarında görev yapan öğretim elemanlarının maaşlarını ödemektedir. Bu şekilde, Yunan Devleti, ebeveynlerin, çocuklarını azınlık okullarına göndermesini engelleyecek kadar ağır bir mali yükten kurtulmalarını sağladı.
Demokratik toplumlarda gelecek eğitim politikaları konusunda genel bir anlaşmanın olmaması son derece meşrudur. Ancak tartışmanın gerçek kanıtlara dayanması gerekiyor… Bazı kişilerin israrlı ınkarı, benimsedikleri tutumların arkasında yatan gerçek motivasyonları ile ilgili soru işaretleri doğurmaktadır. Ama biz öğretmenler için, önemli olan sadece çocuklar ve onların geleceğidir. Bu nedenle biz, öğrencilerin kimliğine ve Avrupa Birliği içinde tüm vatandaşlarına demokrasi ve refah dolu bir gelecek sağlayan ülkemize saygı duyarak çocuklarımıza, ister devlet okulunda ister azınlık okulunda olsun, beceri ve yeteneklerini geliştirebilecekleri için en iyi ortamı sunmak zorundayız.
