Όταν η Ιστορία περνάει από τα ποτάμια της Αφρικής και ριζώνει στη γη της Θράκης – Ένα κομμάτι Ελλάδας που κανείς δεν αφηγήθηκε όπως του άξιζε
Στο τέλος ενός αγροτικού δρόμου της Ξάνθης, ανάμεσα σε χωράφια, καλαμιές και τον γνώριμο θρακιώτικο αέρα που χτυπά ξερά αλλά τίμια, βρίσκεται ένας οικισμός που δεν μοιάζει με κανέναν άλλον στην Ελλάδα.
Το Άβατο.
Όνομα περίεργο. Λέξη σχεδόν απαγορευτική – κι όμως, εδώ και δυο αιώνες, είναι ένας τόπος ανοιχτός, ήσυχος και φιλόξενος. Κι ας κουβαλάει μια ιστορία που δύσκολα χωρά στις σχολικές παραγράφους.
Εδώ ζουν οι «μαύροι Έλληνες». Μια κοινότητα ανθρώπων που γεννήθηκαν, μεγάλωσαν και έζησαν με ελληνική υπηκοότητα, μουσουλμανικό θρήσκευμα και αφρικανική καταγωγή.
Η καταγωγή που δεν γράφτηκε ποτέ στα κιτάπια
Ο καθηγητής Νίκος Ξηροτύρης, από το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, μελέτησε όσο λίγοι την παρουσία αυτών των ανθρώπων. Κατά την έρευνά του, οι πρόγονοί τους ήρθαν από το Σουδάν, όταν η περιοχή ήταν ακόμη υπό την κυριαρχία της Αιγύπτου. Ήταν τέλη 18ου – αρχές 19ου αιώνα, κι εκείνη την εποχή, οι Αιγύπτιοι σουλτάνοι – όπως ο Μοχάμετ Άλι – είχαν δικαιοδοσία και επί της Θράκης.
Τους μετέφεραν εδώ ως εργάτες, ίσως και ως δουλοπάροικους. Δεν ήταν πλούσιοι, δεν ήταν ισχυροί. Ήρθαν, εργάστηκαν, υπέμειναν και τελικά ρίζωσαν.
Και ρίζα είναι, αν μη τι άλλο, το πιο ελληνικό στοιχείο από όλα.
Εδώ είναι πατρίδα – δεν ρωτάμε γιατί
Σήμερα, οι απόγονοί τους είναι γύρω στους 1.000 και ζουν κυρίως στο Άβατο, το Παλαιό Κατράμιο, το Εύλαλο και σε λίγους ακόμη οικισμούς. Δεν ζητούν τίποτα ιδιαίτερο. Δεν μιλούν για καταγωγές, ούτε χρειάζονται ετικέτες.
Δεν έχουν αστερίσκους στην ταυτότητα. Είναι Έλληνες. Απλώς, με πιο σκούρο δέρμα.
Εκνευρίζονται όταν τους ρωτάς «αν είναι από εδώ».
Αγαπούν τη Θράκη, υπηρέτησαν στον στρατό, δουλεύουν στα χωράφια και τα συνεργεία, παντρεύονται, μεγαλώνουν παιδιά. Και ζουν ειρηνικά με τους Χριστιανούς γείτονές τους, χωρίς μεγάλες ιστορίες. Ίσως γι’ αυτό και δεν γράφτηκαν πολλές.
Τα παιδιά που μιλούν δύο γλώσσες, αλλά σκέφτονται σε μία
Η Πολιτεία, ωστόσο, συνεχίζει να τα εντάσσει σε μειονοτικά σχολεία. Εκεί, τα παιδιά τους μαθαίνουν και τουρκικά, παρόλο που δεν έχουν καμία τουρκική καταγωγή. Μια στρεβλή απόφαση, παλαιότερη αλλά ακόμα ενεργή, που δείχνει πόσο επιφανειακά αντιμετωπίστηκε αυτή η κοινότητα.
Τα έθιμά τους έχουν αντέξει στον χρόνο. Οι γάμοι μεταξύ χριστιανών και μουσουλμάνων είναι ελάχιστοι, όχι από απομόνωση, αλλά από μια αίσθηση διατήρησης. Μια ήσυχη υπερηφάνεια πως αυτό που είναι, αξίζει να συνεχίσει.
Ο Άρης Αβάτου και τα γκολ της ζωής
Ακόμα κι αν δεν τους γνωρίσει κάποιος προσωπικά, τους συναντά στα γήπεδα. Η ποδοσφαιρική ομάδα του Άρη Αβάτου αγωνίζεται στις εθνικές κατηγορίες και φέρνει την κοινότητα πιο κοντά στη δημόσια ζωή της περιοχής. Εκεί δεν μετράει το χρώμα· μόνο το παιχνίδι.
Ό,τι δεν μπαίνει σε βιβλία, το φυλάμε εμείς
Η Ελλάδα τους κράτησε. Δεν τους έστειλε πίσω με τη Συνθήκη της Λωζάνης. Κι αυτοί κράτησαν την Ελλάδα σαν πατρίδα, όχι σαν επιλογή – αλλά σαν αυτονόητο.
Η ιστορία τους είναι μια αφήγηση που δεν φωνάζει, αλλά αν την ακούσεις, δεν την ξεχνάς.
Κάθε τόπος έχει τα δικά του μυστικά.
Η Θράκη, όμως, έχει ανθρώπους που είναι η ίδια η Ιστορία.
Και τώρα, αρχίζουμε να την αφηγούμαστε – όπως της αξίζει.
