Το μεσημέρι της Τρίτης 22 Αυγούστου, κλιμάκιο του ανακριτικού τμήματος της Πυροσβεστικής μαζί με τον ιατροδικαστή Αλεξανδρούπολης, καθηγητή Παύλο Παυλίδη, ακολούθησαν έναν ορεινό δρόμο έξω από το χωριό του Άβαντα. Η μεγάλη φωτιά που κατέστρεψε τον νότιο Έβρο, μαινόταν ήδη για τέταρτη μέρα. Σε ένα ανηφορικό σημείο, στην κορυφή του οποίου υπάρχει ένα εγκαταλελειμμένο μαντρί, βρέθηκαν 18 σοροί.
Ήταν μετανάστες, νεαροί άντρες, ανάμεσά τους κάποιοι ανήλικοι, που είχαν περάσει τις προηγούμενες μέρες τα ελληνο-τουρκικά σύνορα και προσπαθούσαν να φτάσουν στην ενδοχώρα από το βουνό, αποφεύγοντας την Εγνατία Οδό. Ο ιατροδικαστής και οι πυροσβέστες που έκαναν την αυτοψία, ξεκίνησαν την καταγραφή από το χαμηλότερο σημείο του δρόμου προς το ψηλότερο. Περίπου στο μέσο της διαδρομής, οκτώ από τους νεκρούς βρέθηκαν αγκαλιασμένοι. «Είναι κάτι που έβλεπα για πρώτη φορά», είπε στο NEWS24/7 ο ιατροδικαστής Παυλίδης.
Ο ίδιος εργάζεται τα τελευταία 24 χρόνια στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο της Αλεξανδρούπολης. Έχει εξετάσει περίπου 800 σορούς μεταναστών, οι οποίοι έχασαν τη ζωή τους στην ελληνική πλευρά των συνόρων. Δεν υπάρχουν αξιόπιστα στοιχεία για τους νεκρούς που έχουν καταγράψει οι τουρκικές αρχές. Ο καθηγητής Παυλίδης κρατά στο γραφείο του τα προσωπικά αντικείμενα των νεκρών, οι περισσότεροι από τους οποίους παραμένουν για καιρό στο νεκροτομείο με την ένδειξη «αγνώστων στοιχείων».
Ένα μενταγιόν ή ένα δαχτυλίδι είναι το πρώτο στοιχείο, πριν από την επίσημη επιβεβαίωση μέσω DNA, για κάποιον συγγενή στην άλλη άκρη του κόσμου που αναζητά τον άνθρωπό του. Τα μεταλλικά αντικείμενα αναγνωρίζονται από τους συγγενείς και – το πιο σημαντικό -δεν καταστρέφονται αν παραμείνουν για καιρό στο νερό ή αν εκτεθούν στη φωτιά.
Ο καθηγητής Παυλίδης, μια ψιλόλιγνη φιγούρα με λευκή στολή, που καπνίζει πολύ, έχει δώσει πολλές συνεντεύξεις στα μεγαλύτερα Μέσα του κόσμου. Στα σχεδόν 20 χρόνια επικοινωνίας με τον γράφοντα, διατηρεί την ίδια απροσποίητη ισορροπία μεταξύ της αίσθησης καθήκοντος και ενός εσωτερικού ηθικού κώδικα. Είναι μία μοναδική περίπτωση για τα ελληνικά δεδομένα.
Ο ίδιος άνθρωπος έχει εξετάσει νεκρούς μετανάστες από πνιγμό, υποθερμία, τροχαία και σιδηροδρομικά δυστυχήματα, παλαιότερα από νάρκες κατά προσωπικού. Τον περασμένο Αύγουστο στον Άβαντα έκανε την πρώτη αυτοψία του σε περιστατικό με ανθρώπους που βρέθηκαν αγκαλιασμένοι στο βουνό μετά την πυρκαγιά. Καθισμένος σήμερα στο γραφείο του, θυμάται όλες τις λεπτομέρειες. «Ετοιμάζουμε, με τη συνεργασία ψυχιάτρων του νοσοκομείου, μία μελέτη ειδικά για αυτό που θα λέγαμε τρόμο του επικείμενου θανάτου».
Νεκροί άνθρωποι έχουν βρεθεί αγκαλιασμένοι στην Ελλάδα σε μεγάλες καταστροφές – οι εγκλωβισμένοι στο οικόπεδο στο Μάτι, η μητέρα με τα τέσσερα παιδιά στην πυρκαγιά στην Ηλεία. «Το αντιμετωπίζουμε ως μαζική καταστροφή σε περίοδο ειρήνης», λέει στο NEWS24/7 η Βαλέρια Καρακάση, ψυχίατρος στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο της Αλεξανδρούπολης, με εξειδίκευση στην ψυχιατροδικαστική, μέλος της ομάδας που θα συντάξει την περιγραφή και θα σχολιάσει επιστημονικά την περίπτωση των νεκρών στον Άβαντα.
Η ίδια εξηγεί ότι σε αντίστοιχες περιπτώσεις διεγείρεται το λεγόμενο συμπαθητικό νευρικό σύστημα, δηλαδή το τμήμα του αυτόνομου νευρικού συστήματος που προετοιμάζει τον ανθρώπινο οργανισμό απέναντι στον κίνδυνο και την απειλή. «Είμαστε τότε έτοιμοι να δώσουμε μια απάντηση μάχης ή φυγής, αλλιώς “Fight-or-Flight”, όπως είναι ο διεθνής ιατρικός ορισμός», λέει η κυρία Καρακάση.
Οι οκτώ μετανάστες που βρέθηκαν αγκαλιασμένοι μετά τη φωτιά στον Έβρο, είχαν εγκλωβιστεί. Απέμεινε η μάχη. Στην πραγματικότητα, καμία μάχη δεν μπορούσαν να δώσουν. Αγκαλιάστηκαν ενστικτωδώς, πιθανώς για να πάρουν δύναμη, να κρυφτούν ή να προστατευτούν. Ή να μην πεθάνουν μόνοι. Ποιος μπορεί να το πει; Η ελληνική βιβλιογραφία δεν είναι θεωρείται ιδιαίτερα πλούσια.
Η ιατροδικαστική εξέταση έδειξε ότι οι συγκεκριμένοι άνθρωποι χτυπήθηκαν από το θερμικό κύμα της πυρκαγιάς. Σε αυτές τις περιπτώσεις οι νεκροί μοιάζουν με κούκλες μιας βιτρίνας ρούχων. Άκαμπτες ανθρώπινες φιγούρες με αλλοιωμένα χαρακτηριστικά στο πρόσωπο και τα άκρα. Ο ιατροδικαστής Παύλος Παυλίδης ανοίγει πάνω στο γραφείο του ένα από τα κουτιά με τα προσωπικά αντικείμενα των νεκρών στον Άβαντα.
Η ΙΑΤΡΟΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΕΔΕΙΞΕ ΟΤΙ ΟΙ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΧΤΥΠΗΘΗΚΑΝ ΑΠΟ ΤΟ ΘΕΡΜΙΚΟ ΚΥΜΑ ΤΗΣ ΠΥΡΚΑΓΙΑΣ. ΣΕ ΑΥΤΕΣ ΤΙΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΟΙ ΝΕΚΡΟΙ ΜΟΙΑΖΟΥΝ ΜΕ ΚΟΥΚΛΕΣ ΜΙΑΣ ΒΙΤΡΙΝΑΣ ΡΟΥΧΩΝ.
Σταματά στο σακουλάκι με ημερομηνία 23/8/2023 και κωδικό AL002 – Alexandroupoli 2. Ανήκει σε έναν από τους μετανάστες που βρέθηκαν αγκαλιασμένοι Έχει διασωθεί το ρολόι χειρός και ένα δαχτυλίδι με τετράγωνη πέτρα. Από την ίδια σκηνή, κράτησε ένα κινητό, λιωμένο από τη φωτιά, πάνω στο οποίο έμεινε κολλημένο ένα φυλλαράκι. Κομματάκια από τις στάχτες θολώνουν το σακουλάκι και πέφτουν στη λευκή κόλλα χαρτιού πάνω στο γραφείο του.
Εκτός από τους 18 στον Άβαντα, άλλοι δύο μετανάστες έχασαν τη ζωή τους τις ίδιες μέρες στον Έβρο – ένας στη Λευκίμμη κι ένας στο δάσος της Δαδιάς. Έως σήμερα έχουν αναγνωριστεί επτά μετανάστες με τη μέθοδο ανάλυσης DNA. Είναι Σύροι και δύο αδέρφια από τον Λίβανο, οι τελευταίοι ηλικίας 16 και 20 ετών. Σύμφωνα με ρεπορτάζ των New York Times τον περασμένο Οκτώβριο, ορισμένοι εξ αυτών είχαν περάσει ξανά στην Ελλάδα, όμως επαναπροωθήθηκαν παράνομα στην Τουρκία.
Έως σήμερα δύο σοροί έχουν αποδοθεί στις οικογένειες των νεκρών και οι υπόλοιπες φυλάσσονται στο νεκροτομείο του Νοσοκομείου της Αλεξανδρούπολης. Για τον επαναπατρισμό των σορών των δύο αδελφών από τον Λίβανο έχει ενεργοποιηθεί τις τελευταίες μέρες ο Διεθνής Ερυθρός Σταυρός.
«Εδώ κάνουμε απλώς τη δουλειά μας. Σε αυτό δεν χωρά το συναίσθημα», λέει ο καθηγητής Παυλίδης. Γνωρίζει ότι δεν κάνει απλώς τη δουλειά του. Στην Αλεξανδρούπολη το πρωί της Πέμπτης έκανε τσουχτερό κρύο. Αν έκλεινες τα μάτια προς τον ήλιο, όμως, ήταν μια γλυκιά αίσθηση.
