Μπορεί ένας δημόσιος υπάλληλος να χρησιμοποιεί το υπηρεσιακό αυτοκίνητο για προσωπικές του υποθέσεις; Τι πρέπει να κάνει όταν αποχωρήσει από τη θέση του; Κι αν διαπιστώσει ότι ο συνάδελφος και φίλος του κάνει συστηματικά λάθη; Πότε σταματά ένα αστείο και αρχίζει η παρενόχληση προς συνάδελφο;
Ισως τις απαντήσεις σε αυτά και άλλα παρόμοια ερωτήματα τις γνωρίζουμε όλοι, όμως στην καθημερινότητα της εργασίας τα όρια δεν είναι πάντα ξεκάθαρα και κυρίως δεν έχουμε το σθένος να τα υπερασπιστούμε. «Δεν μπορούμε να περιμένουμε από όλους τους υπαλλήλους να έχουν τη δύναμη χαρακτήρα που απαιτείται για να υπερασπιστούν το σωστό», τόνισε ο υπουργός Εσωτερικών Μάκης Βορίδης κατά την παρουσίαση του νέου «Κώδικα Ηθικής και Επαγγελματικής Συμπεριφοράς των υπαλλήλων του δημοσίου τομέα». Ο κώδικας καθορίζει επισήμως τι πρέπει να συμβαίνει.
Ας δούμε τέσσερα παραδείγματα ηθικών δεοντολογικών διλημμάτων και τι προβλέπει ο κώδικας.
• Ανακαλύπτετε ότι συνάδελφός σας χρησιμοποιεί τα σόσιαλ μίντια, προκειμένου να αναδείξει πρακτικές της υπηρεσίας με τις οποίες δεν συμφωνεί. Στα έγγραφα που αναρτώνται δυσφημεί την υπηρεσία.
Ο κώδικας προβλέπει ότι οι υπάλληλοι ασκούν τα καθήκοντά τους δίχως να δημοσιοποιούν έγγραφα και προσωπικά δεδομένα. Επιπλέον, προστατεύουν τις πληροφορίες που καταγράφονται στα φυσικά και ηλεκτρονικά μηνύματα.
• Μια εταιρεία με την οποία συνεργάζεται η υπηρεσία σας, σας προσφέρει ένα τριήμερο ταξίδι ως ένδειξη καλής διάθεσης για τη συνεργασία σας.
Ο κώδικας ορίζει ότι οι υπάλληλοι δεν πρέπει να αποδέχονται, άμεσα ή έμμεσα, οποιοδήποτε δώρο για υποθέσεις που χειρίζονται. Επίσης, δεν πρέπει να αποδέχονται οποιαδήποτε πρόσκληση σε εκδήλωση όπου η συμμετοχή κανονικά θα επέβαλλε την καταβολή τιμήματος.
• Εργάζεστε σε μονάδα που ασχολείται με τον έλεγχο ασφαλιστικών και φορολογικών υποθέσεων. Κατά τη διάρκεια του ελέγχου συνειδητοποιείτε ότι κάποιοι από τους ελεγχόμενους επιχειρηματίες είναι πελάτες της συζύγου σας, η οποία είναι λογίστρια.
Ο κώδικας προβλέπει ότι οι υπάλληλοι αιτούνται την εξαίρεσή τους από τον χειρισμό υποθέσεων, από την έκβαση των οποίων επηρεάζεται το συμφέρον του/της συζύγου, συγγενικού προσώπου ή προσώπου με το οποίο διατηρούν ιδιαίτερη φιλική ή εχθρική σχέση.
• Ανακαλύπτετε ότι ο οδηγός υπηρεσιακού αυτοκινήτου του φορέα σας το χρησιμοποιεί και για εξυπηρέτηση προσωπικών υποθέσεων.
Ο κώδικας αναφέρει ότι πρέπει να αποφεύγεται η χρήση του εξοπλισμού και οι υλικοί πόροι του φορέα.
Γενικά δεν έχει την ισχύ νομοθετικών ρυθμίσεων ή κανονιστικών αποφάσεων. Αποτελεί όμως «σαφή κατεύθυνση για το τι πρέπει και τι δεν πρέπει να κάνει ένας δημόσιος υπάλληλος». Κάποιοι από τους κανόνες που περιλαμβάνει συνδέονται με τον υπαλληλικό αλλά και τον πειθαρχικό κώδικα και με την έννοια αυτή η παραβίασή τους μπορεί να επιφέρει κυρώσεις. Παράλληλα, ο επικεφαλής κάθε φορέα θα πρέπει να ορίσει αρμόδιο άσκησης της εποπτείας εφαρμογής των προβλέψεών του.
Ωστόσο σημαντικό βάρος για την τήρησή του θα έχει ο Σύμβουλος Ακεραιότητας, θεσμός που θεσπίστηκε στη δημόσια διοίκηση με τον νόμο 4795/2021 (ο οποίος αφορά το νέο σύστημα εσωτερικού ελέγχου του Δημοσίου) και θα έχει την αρμοδιότητα παροχής συμβουλών σε όλα τα επίπεδα διοίκησης. Στον σύμβουλο ακεραιότητας μπορούν να απευθύνονται οι δημόσιοι υπάλληλοι όταν αντιμετωπίζουν οποιουδήποτε είδους ηθικό ή δεοντολογικό ζήτημα στην εργασία τους, αλλά και ο ίδιος, εκτός των άλλων, θα έχει την υποχρέωση ετησίως να συντάσσει έκθεση που θα αφορά τα προβλήματα που έχει εντοπίσει. Την ετήσια έκθεσή του θα υποβάλλει προς τον επικεφαλής του φορέα που υπηρετεί. Θα έχει, επίσης, την ευθύνη να ενημερώνει και τους υπαλλήλους για τις σχετικές υποχρεώσεις τους.
Αυτοτελή γραφεία Συμβούλων Ακεραιότητας έχουν συσταθεί ήδη αυτοδικαίως με την ψήφιση του νόμου (4795/2021) σε όλα τα υπουργεία, εκτός των υπουργείων Εξωτερικών, Προστασίας του Πολίτη, Ναυτιλίας και Αμυνας. Οποιος άλλος φορέας του Δημοσίου επιθυμεί τη σύσταση γραφείου Συμβούλου Ακεραιότητας πρέπει να καταθέσει σχετική αίτηση. Το έχουν κάνει η Περιφέρεια Κρήτης, το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και οι Δήμοι Χαλκιδέων και Μυκόνου.
Ηδη έχουν λάβει σχετική εκπαίδευση και πιστοποίηση 52 υπάλληλοι του Δημοσίου, οι οποίοι μπορούν να καταθέσουν σχετική αίτηση ώστε να μεταφερθούν σε θέση συμβούλου ακεραιότητας. Η πρόσκληση ενδιαφέροντος αναμένεται να γίνει σύντομα από την Εθνική Αρχή Διαφάνειας, υπηρεσία στην οποία θα υπάγονται διοικητικά οι σύμβουλοι ακεραιότητας, έτσι ώστε, σύμφωνα με τον υπουργό Εσωτερικών Μάκη Βορίδη, να μπορούν να διατηρούν την ανεξαρτησία τους. Κατά την παρουσίαση του «Κώδικα Ηθικής και Επαγγελματικής Συμπεριφοράς των υπαλλήλων του δημοσίου τομέα» και του τρόπου διασφάλισης της τήρησής του, έγινε σαφές από την ηγεσία του υπουργείου Εσωτερικών ότι δεν προβλέπεται η πρόσληψη νέων υπαλλήλων για την εξυπηρέτηση του νέου θεσμού. Ο κ. Βορίδης, μάλιστα, εμφανίστηκε εξαιρετικά αισιόδοξος ότι το νέο εθνικό Σύστημα Ακεραιότητας, έτσι όπως προβλέπεται στον νόμο 4795/2021, θα φέρει αποτελέσματα ειδικά τώρα «που υπάρχει χρόνος, καθώς δεν θα γίνουν πρόωρες εκλογές».
