Χωριά με μία χούφτα ηλικιωμένους ανθρώπους, στα πρόθυρα της εξαφάνισης, συνάντησαν οι απογραφείς του ορεινού όγκου της Θράκης στην πρόσφατη διαδικασία απογραφής 2021.
Η αποψίλωση των χωριών της υπαίθρου από κατοίκους αφορά όλη τη χώρα, αλλά είναι ιδιαίτερα αισθητή σε ακριτικές περιοχές κι απομακρυσμένα νησιά.
Κυρίως η ορεινή Θράκη, αλλά κι αρκετά χωριά του πεδινού όγκου, βλέπουν τους κατοίκους τους χρόνο με το χρόνο να μειώνονται και να γερνούν:
Η φυγή των νέων από τα χωριά προς τις πόλεις ελλείψει κινήτρων παραμονής (εσωτερική μετανάστευση), η φυγή προς το εξωτερικό κυρίως για λόγους δουλειάς (εξωτερική μετανάστευση), η υπογεννητικότητα των τελευταίων δεκαετιών (πολυπαραγοντικό ζήτημα), η γήρανση του πληθυσμού, αλλά κι οι υποβαθμισμένες παροχές σε ζητήματα καθημερινότητας, υγείας κι ασφάλειας στα χωριά, έχουν ως αποτέλεσμα ο πληθυσμός να μειώνεται ραγδαία, με την τάση αντιστροφής αυτού του φαινομένου να θεωρείται δύσκολη, αν όχι ανέφικτη.
Λιγότεροι κάτοικοι, αναπάντητα ερωτήματα
Το ότι είμαστε λιγότεροι κάθε χρόνο είναι πλέον δεδομένο πανελλαδικό, το ίδιο και στη Θράκη.
Πανελλαδικά, η απογραφή του 2011 είχε καταμετρήσει 10.815.197 κατοίκους, ενώ εκτιμήσεις για την απογραφή του 2021 δείχνουν τον πληθυσμό κάτω από 10.600.000. Χαρακτηριστικό είναι πως η ΕΛΣΤΑΤ ανακοίνωσε εκτίμηση για 10.678.000 κατοίκους, που χαρακτηρίστηκε αισιόδοξη από επιστήμονες που παρακολουθούν στενά το δημογραφικό.
Πάντως, ανεξάρτητα από τον ακριβή αριθμό, τα δημογραφικά προβλήματα είναι δεδομένα κι έχουν δύο κατευθύνσεις: Πρώτον, εθνικές αφού χωριά της υπαίθρου ερημώνουν ή έστω γερνούν. Δεύτερον, οικονομικές αφού το ισοζύγιο γερόντων-νέων στη χώρα μας δημιουργεί δυσεπίλυτο γρίφο σε συνταξιοδοτικά και συναφή ζητήματα.
Σύμφωνα με τη Eurostat, ένα από τα πιο σοβαρά δημογραφικά ζητήματα στη χώρα μας είναι το «μίγμα» του πληθυσμού, ηλικιακά.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις, στην απογραφή του 2021, σχεδόν 1 στους 4 κατοίκους (περίπου 22,5% αν λάβουμε ως βάση τα δεδομένα της ΕΛΣΤΑΤ) αναμένεται να απογραφεί ως άνω των 65 ετών! Την ίδια ώρα, οι κάτοικοι κάτω των 14 ετών είναι λιγότεροι από 15% (14% η εκτίμηση της ΕΛΣΤΑΤ).
Με την «ψαλίδα» γεννήσεων-θανάτων να ανοίγει κάθε χρόνο και περισσότερο, οι προβλέψεις για την εξέλιξη του φαινομένου είναι δυσοίωνες.
Προσθετικά στα παραπάνω, να σημειωθεί πως σε όλες τις Περιφέρειες πλην μίας -Βορείου Αιγαίου- η ηλικιακή κατηγορία 15 έως 29 αποτελεί αρκετά λιγότερο από το 20% του πληθυσμού.
Ερημωμένα χωριά, ηλικιωμένοι κάτοικοι
Στους Νομούς Ροδόπης, Ξάνθης, Έβρου (γεωγραφικό διαμέρισμα Θράκης) η μείωση του πληθυσμού είναι ποσοστιαία αντίστοιχη –ελαφρώς μεγαλύτερη- με την πανελλαδική. Ωστόσο, παρατηρείται το χαρακτηριστικό η μείωση να μην αφορά τόσο τις πόλεις (Κομοτηνή, Ξάνθη, Αλεξανδρούπολη με την τελευταία μάλιστα να καταγράφει αύξηση πληθυσμού) όσο κωμοπόλεις και χωριά, ιδίως απομακρυσμένα.
Μέσα σε πέντε μόλις χρόνια (2016-2020) ο πληθυσμός της Θράκης σε απόλυτους αριθμούς μειώθηκε κατά 7.745 κατοίκους (γεννήσεις 14.450, θάνατοι 22.195). Με τα μέχρι στιγμής διαθέσιμα στοιχεία μάλιστα, η μεγαλύτερη «ψαλίδα» γεννήσεων-θανάτων καταγράφηκε το 2020, με 2.664 γεννήσεις και 4.779 θανάτους. Εάν συνυπολογίσουμε και τη μείωση λόγω μετανάστευσης στο εξωτερικό, τα στοιχεία είναι ακόμη πιο σκληρά.
Ηλικιωμένους κατοίκους μετρημένους στα δάχτυλα ακόμη και του ενός χεριού συνάντησαν οι απογραφείς 2021 στον ορεινό όγκο της Ροδόπης, κυρίως σε χωριά του Παπικίου Όρος, η πρόσβαση στα οποία γίνεται μέσω χωματόδρομου. Μεγάλη Άδα, Μύτικας, Μελίταινα, Μοναχοί, Κρυστάλλη, Κερασιά, Κασσιτερά είναι τα επτά χωριά του Νομού που «ακροβατούν» μεταξύ κατοικημένων κι ακατοίκητων, με τον πληθυσμού τους αρκετά κάτω από δέκα κατοίκους.
Μεγάλη «βουτιά» στον πληθυσμό πάντως έχει καταγραφεί στη συντριπτική πλειοψηφία των χωριών της Ροδόπης, ακόμη μεγαλύτερη στον ορεινό όγκο. Σαρακηνή, Νυμφαία, Αρδεία, Άνω Καμπή, Βούρλα, Ιππικό, Κίζαρι, Αετόλοφος, Νέα Πέτρα, Ασκητές, Πελαγία, Ανθοχώρι, Κάτω Δροσινή, Σκιάδα, Κάμπος, Μοναστήρι, Χαμηλό, Άνω Κάρδαμος, Καλύβια, Κάτω Βυρσίνη, Μικρός Κέχρος, Κόβαλον, Γλυκονέρι, Αετοκορυφή, Ιάσιο, έχουν δει τον πληθυσμό τους να αποδεκατίζεται τις τελευταίες δεκαετίες. Ακόμη κι άλλοτε κεφαλοχώρια, όπως Μαρώνεια, Στρύμη, Ξυλαγανή, Νέο Σιδηροχώρι, Γρατινή, Κρανοβούνια, Διαλαμπή, Νέα Καλλίστη, Νέα Αδριανή, Ίμερος, Διώνη, Καλλιθέα, Προσκυνητές και Μεσσούνη έχουν υποστεί ραγδαία μείωση και γήρανση του πληθυσμού.
Χαλαρές «λύσεις» από τη Διακομματική
Το δημογραφικό ως σοβαρό πρόβλημα αναγνώρισε το τελικό πόρισμα της Διακομματικής Επιτροπής για την Ανάπτυξη της Θράκης. Ωστόσο, οι λύσεις περιορίζονται περισσότερο σε ένα «ευχολόγιο» δράσεων κι όχι σε άμεσα υλοποιήσιμες πολιτικές στήριξης των χωριών της υπαίθρου και κινητροδότησης της παραμονής ή εγκατάστασης σε αυτά. Άλλωστε, τα χωριά βλέπουν εκτός από τους κατοίκους και τις υποδομές τους να μειώνονται και να υποβαθμίζονται, άρα συνολικά την ποιότητα ζωής.
Το πόρισμα αναφέρει σε διάφορα σημεία του τα εξής: «Η Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης χαρακτηρίζεται από σχετικά χαμηλό βιοτικό επίπεδο, υψηλή ανεργία και σημαντική δημογραφική απίσχναση» / «χρειάζονται άμεσες στρατηγικές δράσεις που θα αντιμετωπίσουν χρόνια ζητήματα, όπως δημογραφικό και μεταναστευτικό» / «η περιοχή αντιμετωπίζει ιδιαίτερα προβλήματα δημογραφικής συρρίκνωσης και γήρανσης του πληθυσμού της, με ιδιαίτερη ένταση στον Βόρειο Έβρο και στους ορεινούς όγκους. Υπάρχει σημαντική μετανάστευση στο εσωτερικό και το εξωτερικό από όλες τις ομάδες πολιτών. Η εγκατάσταση αρκετών χιλιάδων ομογενών από την πρώην Σοβιετική Ένωση τη δεκαετία του 1990 δεν άλλαξε το δημογραφικό τοπίο, διότι τους εξασφάλισε μόνο στέγη και μάλιστα σε οικισμούς τύπου “γκέτο”, με αποτέλεσμα ένα μεγάλο μέρος τους να μεταναστεύσει».
Το τελικό κείμενο επίσης παραδέχεται πως «προτεραιότητα της αναπτυξιακής πολιτικής θα πρέπει να γίνει η δημογραφική ανασυγκρότηση και συγκράτηση του πληθυσμού», πλην όμως οι λύσεις που ακολούθως προτείνει αποτελούν περισσότερο ευχολόγιο, παρά άμεσα εφαρμόσιμες πρακτικές.
Προτείνονται μεταξύ άλλων τα εξής: «Ήδη η αναβάθμιση των υποδομών, της ψηφιοποίησης και της επιχειρηματικής δραστηριότητας αποτελούν πρώτο βήμα στην στρατηγική αυτή κατεύθυνση. Παράλληλα όμως, οι πολιτικές αυτές πρέπει να έχουν και κοινωνικό αποτύπωμα, όπως για παράδειγμα με την δημιουργία νέων παιδικών σταθμών και νηπιαγωγείων, μειονοτικών και μη, με την παροχή δυνατότητας στέγασης σε ευάλωτους πολίτες και εργαζομένους σε μειονεκτικές θέσεις, καθώς και ανανέωση και αναβάθμιση του τεχνολογικού εξοπλισμού που υπάρχει σε χώρους υγειονομικής περίθαλψης και κέντρων υγείας. Για την τόνωση των πιο βόρειων αραιοκατοικημένων περιοχών όπως στον Βόρειο Έβρο, προτάσσονται μέτρα ενίσχυσης κατοίκων για απόκτηση νέα κατοικίας ή αποκατάσταση υπάρχουσας. Αυτό μπορεί να υλοποιηθεί με προγράμματα επιδοτήσεως κατοικίας, με την κατασκευή και διάθεση κατοικίας στο πλαίσιο θεσμοθετημένων και κρατικά υποστηριζόμενων μετακινήσεων κατοίκων από πιο πυκνοκατοικημένες περιοχές, αλλά και την ενθάρρυνση χαμηλότοκων δανείων. Τελικός στόχος να δοθούν κίνητρα και διευκολύνσεις σε εκείνους που επιθυμούν να μετοικίσουν και να επενδύσουν σε μία νέα ποιοτική ζωή σε παραμεθόριες περιοχές της Αν. Μακεδονίας και Θράκης.
Η επέκταση των μέτρων θετικής δράσης (affirmative action) και σε άλλους τομείς πέραν των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων, όπως στις διαδικασίες πρόσληψης στο δημόσιο, κρίνεται ως μία αξιόλογη πρόταση, καθώς θα ενδυναμώσει περαιτέρω την διαδικασία κοινωνικής συνοχής. Για παράδειγμα, τέτοια μέτρα δράσης μπορούν να εφαρμοσθούν στην αστυνομία, στην συνοριοφυλακή, στη δασοφυλακή, με προσλήψεις εμπειρογνωμόνων με την προβλεπόμενη διαδικασία στα Υπουργεία Δικαιοσύνης, Εξωτερικών, Παιδείας, και Προστασίας του Πολίτη. Ιδιαίτερης σημασίας κρίνονται και οι δράσεις αντιμετώπισης της εκπαιδευτικής φτώχειας και της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου, φαινόμενο το οποίο έχει μακροχρόνιες συνέπειες στην οικονομική και αναπτυξιακή δυναμική της περιοχής».
Στην περίληψη του πορίσματος αναφέρεται ξανά ως πρώτος στόχος στον άξονα 4 η δημογραφική ενίσχυση και συγκράτηση του πληθυσμού.
Ο αναγνώστης του πορίσματος όμως, εύλογα συμπεραίνει πως οι καταγεγραμμένες προτάσεις, χωρίς σαφώς να στερούνται καλώς προθέσεων, δεν επαρκούν από μόνες τους ώστε να παράσχουν την απαραίτητη στήριξη που χρειάζονται τα χωριά της ακριτικής Θράκης, αλλά κι όλης της χώρας.
Πηγή: xronos.gr
